Centraal onderdeel – vervangen trapas van de fiets
De bracketset, ook trapas genoemd, is een centraal onderdeel van de fiets. Hier draait de as van de cranks in het frame, die op hun beurt de kettingbladen voortstuwen en de fiets aandrijven. Afhankelijk van de rijstijl moet de trapas meer dan honderd omwentelingen per minuut aankunnen. Als deze is versleten of beschadigd, dan moet je de trapas vervangen om ervoor te zorgen dat de aandrijving veilig functioneert en blijft functioneren. Maar hoe kun je zien dat de trapas is beschadigd en op welke punten moet je letten bij vervanging van de trapas?
1. Waaraan herken je een defect?
Als je fiets bij elke trapbeweging kraakt en knarst, dan is de kans heel groot dat de trapas kapot of versleten is. Daarnaast zijn er echter ook andere aanwijzingen waaraan je een kapotte bracketset kunt herkennen: naast het geluid gaat bijvoorbeeld ook het trappen heel zwaar of er is zijdelingse speling van de cranks. Je kunt het lichte rolgedrag van het lager controleren door de ketting van het kettingblad af te halen en de cranks met de hand te draaien. Ook de zijdelingse speling kan het beste met de hand worden gecontroleerd. Neem hiervoor de twee pedalen in je handen en probeer de cranks zijwaarts heen en weer te bewegen. Bij een of meer van deze defecten, moet je jouw bracketset controleren en vervangen.
2. Welke soorten lagers zijn er?
Er zijn bracketsets in verschillende uitvoeringen en afmetingen. De meest voorkomende typen zijn cartridge-lagers, schroefaslagers en pressfit-lagers. Daarnaast zijn er ook verschillende typen assen met verschillende lengtes. Het is belangrijk dat je precies het juiste vervangende lager koopt.
Bij cartridge-lagers worden de rollagers samen met de trapasschacht in een cilinder gemonteerd, ingesteld en samengeperst. Deze cilinder wordt ook wel cartridge genoemd, vandaar de naam van dit type lager. Cartridge-lagers worden vastgeschroefd in de behuizing van de trapas van het frame.
Ook schroefaslagers worden vastgeschroefd in het trapashuis van het frame. Hier heeft het trapashuis aan elke kant een corresponderende schroefdraad waarmee de lagercups kunnen worden gemonteerd. Bij de huidige gangbare ontwerpen bevinden de eigenlijke lagers zich buiten het frame. Bij dit ontwerp is de lageras stevig verbonden met een crank en wordt hij doorgeschoven nadat de lagers zijn gemonteerd.
Pressfit-lagers worden zonder schroefdraad direct in het trapashuis van het frame geperst. Er zijn veel verschillende constructies waarbij de lagers zich direct in het frame bevinden of ook buiten het frame kunnen worden geplaatst. Ook bij dit ontwerp is de as stevig verbonden met een crank en wordt door de lagercups geschoven.
Cartridge-lagers
Schroefaslagers
Pressfit-bracketsets
3. De juiste demontage van trapassen
Vóórdat je de trapas van je fiets gaat demonteren, moet je eerst de cranks verwijderen. Bij schroefas- en pressfit-lagers maak je eerst de klem van de linker crank los. Dit gebeurt meestal met twee binnenzeskantbouten. Daarna kun je de crank met de hand of met behulp van een trekker eraf trekken. Veel cranks hebben een klein borgplaatje in de klemgleuf aan de kant die naar de aandrijving is gericht. Dit plaatje moet eerst naar boven, dus van de trapas weg, worden gedrukt. Trek daarna de rechter crank samen met de kettingbladen en as uit de lager. Let erop dat je eerst de ketting verwijdert. Nu kun je bij de lagercups komen.
Voor cartridge-lagers worden beide cranks verwijderd met behulp van speciaal gereedschap - de cranktrekker. Daarvoor moet je de schroeven waarmee de crank aan de as is bevestigd, losdraaien. Om je cartridge-lager te demonteren, heb je ook speciaal gereedschap nodig. Normaliter is dat een veeltandsleutel, die aan de binnenkant van de lagercup wordt vastgezet. Vaak zijn cartridge-lagers uitgerust met een BSA-schroefdraad. De linker cup heeft een rechtsdraaiende schroefdraad en wordt linksom losgedraaid. De rechter cup heeft een linksdraaiende schroefdraad en wordt rechtsom losgedraaid. Italiaanse schroefdraden komen zelden voor. Hier worden beide lagercups linksom losgedraaid.
De aan de buitenkant, naast het trapashuis bevestigde lagercups worden eveneens met behulp van een speciaal gereedschap losgemaakt. De linker cup wordt linksom en de rechter rechtsom eruit geschroefd.
De Pressfit-bracketsets die in het trapashuis zijn geperst, worden eruit geslagen. Hiervoor heb je speciaal uitdrijf-gereedschap nodig. Dat steek je in de tegenovergestelde kant van de los te draaien lagercup, in het trapashuis. Daar spreidt het zich vanzelf open en kun je de lagercup door voorzichtig kloppen met een rubberen hamer eruit drijven.
4. Trapas op de juiste manier monteren
Controleer vóór de montage of je nieuwe trapas in je frame past (cartridge-lager, pressfit-lager of aan de buitenkant liggende lagers) en of hij de juiste crankbevestiging (vierkant of meertands) en de juiste asdiameter en -lengte heeft. Je kunt voor de aankoop hierover informatie vinden bij de wielfabrikant, of de informatie staat op het etiket van de oude (verwijderde) trapas.
Montage van een cartridge-lager
Vóór de montage van een cartridge-lager moet je de schroefdraden van de lagercups en het frame invetten of insmeren met montagepasta. De lagercups zijn kant-specifiek, dus let op waar je welke lagercup inschroeft. Bij cartridge-lagers zijn de aandrijf- en niet aangedreven zijden van de lagercups meestal voorzien van tekst. Vaak is de rechter schroefdraad in de cartridge geïntegreerd. Draai eerst de linker lagercup in het frame en daarna wordt vanaf de rechterkant de cartridge erin geschroefd. Monteer daarna de cranks weer.
Montage van een schroefaslager
Ook de lagercups van schroefaslagers worden ingevet en ingeschroefd. Let bij het inschroeven van het nieuwe lager op de hierboven genoemde belangrijke spacers. Daarna voer je de met een crank vast verbonden as erdoorheen en zet de andere crank erop. Met het gereedschap voor crankdoppen draai je nu de crank zo stevig op de as, zodat er geen speling meer is bij het lager. Schuif vervolgens de crank erop, druk het borgplaatje naar beneden en draai de klemschroeven van de crankarm weer vast. Bij cartridge-lagers worden de crankarmen vastgezet door de crankbout in de as. Verder hoeven hier geen klemschroeven te worden vastgedraaid.
Inpersen van een Pressfit-bracketset
Een Pressfit-trapas monteer je met speciaal pressfit-inpers gereedschap. Indien nodig kun je dit zelf bouwen met draadstang, moeren en plaatjes. De lagercups invetten of insmeren met montagepasta. Als er een binnenbus is, plaats je deze op de rechter lagercup en steek beide in het trapashuis. Pers nu de rechter lagercup met het gereedschap erin en verwijder het gereedschap weer. Let er bij het inpersen van het lager op dat de lagercup niet wordt verplaatst. Nu kun je de linker lagercup op het trapashuis zetten. Ook deze pers je er weer in met het gereedschap. Zodra de twee lagercups evenwijdig zitten aan het trapashuis, voer je de met een crank vast verbonden as erdoorheen en zet de andere crank erop. Vervolgens stel je met de spreidring onder de crank de speling van het lager in.
Schroefdraad in het frame defect? Geen ramp!
Tip: het kan gebeuren dat de schroefdraad in het trapashuis zo sterk is beschadigd dat het niet meer mogelijk is er een cartridge-lager in te draaien. Hier biedt de bracketset CBB van Contec met 4-kant as de perfecte oplossing. Deze wordt er gewoon in geperst en kan alle gangbare schroefdraden vervangen. De conische lagercups worden in de trapasbehuizing geschroefd.
Schroeven met montagestandaard
Je fiets wil gewoon niet blijven staan als je aan het schroeven bent en je hebt nooit je handen vrij? Een montagestandaard houdt je bike voor je vast en maakt het schroeven gemakkelijker.
We leggen hier de verwijdering van een lager uit met als voorbeeld een Shimano-bracketset en bijpassende crank. Hoewel we je hier enkele merkspecifieke stappen laten zien, is de basisprocedure ook bij andere crankfabrikanten dezelfde. Vraag de fabrikant van je aandrijfsysteem om de precieze details voor de montage en demontage van je crank.
Let er bij Pressfit-lagers op of en waar eventueel een spacer is gemonteerd. Zo kan je deze bij de montage van het nieuwe lager weer op de juiste plek aanbrengen.
Aan de hand van een SRAM-trapas en een SRAM-crank illustreren we de demontage van een Pressfit-bracketset. Ook hier zijn er fabrikantspecifieke montagestappen, maar het basisprincipe is ook van toepassing op andere fabrikanten. Laat je voor de zekerheid nog een keer informeren bij de fabrikant van je aandrijfsysteem.
BOX.fit trapas van CONTEC - press-fit lagers monteren zonder press-fit gereedschap
Onze nieuwe BOX.fit bracketsets voor pressfit maken een stille, soepele en zorgeloze loop van je crank en aandrijving mogelijk door hun speciale lock-on design, de oneffenheden in het frame te compenseren en de kogellagers altijd evenwijdig en conisch ten opzichte van elkaar te positioneren.